Pierwszy publiczny pokaz filmowy z wykorzystaniem kinematografu odbył się w 1895 roku w Salonie Indyjskim Grand Cafe w Paryżu, ale historia kina trwa dłużej – składają się na nią osiągnięcia twórców teatru cieni, wynalazców camery obscury czy fenakistiskopu i co najważniejsze – odwieczna ludzka ciekawość i pragnienie tworzenia ruchomych obrazów.
Pierwszy był cień
Być może cienie tańczące na skałach jaskiń zainteresowały ludzi prehistorycznych, ale prawdziwy teatr cieni powstał w III wieku p. n. e w Chinach. Do dzisiaj cieszy się największą popularnością w krajach Dalekiego Wschodu, gdzie powstają najpiękniejsze, skomplikowane spektakle. Widzowie obserwują na ekranie cienie rzucane przez lalki, dekoracje, rekwizyty i aktorów.
Bez fotografii nie ma filmu!
Co to takiego camera obscura?
Ważnym wynalazkiem dla historii kinematografii jest camera obscura. Pierwsze przesłanki, które sugerować mogą znajomość fizycznego działania camery obscury, pochodzą ze starożytności, z tekstów chińskich z V w. p.n.e. oraz pism Arystotelesa z IV w. p.n.e
Technika otworkowa używana była przez astronomów, dla których szczególnie przydatna okazywała się w obserwacji Słońca. Z czasem zaczęto wyposażać te urządzenia w proste obiektywy, stosowano również lustra.
Camera obscura ma znaczenie w rozwoju fotografii z dwóch względów. Po pierwsze, stanowi ona pierwowzór obiektywu, po drugie, to dzięki połączeniu camery obscury (wyposażonej w obiektyw) z materiałem światłoczułym, w 1826 roku Joseph Nicephore Niepce wykonał pierwszą w historii fotografię.
W XIX wieku sporą popularnością cieszyły się specjalne budynki – kamery, stawiane zazwyczaj w miejscach, z których roztaczał się malowniczy widok i używane w celach zarobkowych. Wyposażone były w udoskonalone soczewki, dzięki czemu obraz był ostrzejszy, jaśniejszy, a przez to bardziej atrakcyjny dla odbiorcy, niż we wcześniejszych konstrukcjach.
Zdjęcia w ruchu!
Nie byłoby historii kina bez rozwoju wiedzy o ludzkim wzroku, a szczególnie jego niedoskonałości polegającej na opóźnianiu przetwarzania obrazu. Wynalazcy wykorzystali tą cechę tworząc: thaumatrope, zoetrope, fenakistiskop, praksinoskop. Co kryje się za tymi tajemniczymi pojęciami?
W 1825 roku skonstruowano optyczną zabawkę – thaumatrope – polegała na tym, że wkomponowane w jej wnętrze zdjęcia przesuwały się dostatecznie szybko, aby dla oglądającego tworzyć wrażenie ruchu.
Zadanie.
Spróbuj stworzyć własny thaumatrope:
potrzebujesz 2 kółek, słomki i kleju
na środku jednego kółka rysujesz małego ptaszka, na drugim na środku rysujesz klatkę, tam gdzie nie ma rysunków smarujesz kółka klejem, w środek wkładasz słomkę i przykładasz kółka do siebie tak, by obrazki były na zewnątrz, doklejasz i kręcisz słomką.
Fenakistiskop (1832r)
To zabawka optyczna, wykorzystywała cechę ludzkiego postrzegania – szybko przesuwane obrazy dają złudzenie, że oglądane obiekty znajdują się w ruchu. Urządzenie składało się z drążka i umieszczonej na nim tarczy z ciężkiego papieru, dookoła tarczy znajdowały się rysunki kolejnych etapów ruchu, przedzielone niewielkimi otworami. Odbiorca stawał przed lustrem, umieszczał fenakisiskop zadrukowaną stroną w kierunku tafli i wprawiał tarczę w ruch. Spoglądając przez otwory tarczy doświadczał złudzenia optycznego – odbijające się w lustrze rysunki zlewały się ze sobą tworząc wrażenie ruchu.
źródło: Wikipedia
Zoetrop
Był udoskonaleniem fenakisiskopu, powstał dwa lata później – w 1834 roku. Wewnątrz cylindra z naciętymi szczelinami znajdowała się seria obrazków przedstawiających fazy ruchu. Wprawione w ruch obrazki oglądało się przez szczelinę.
Praksinoskop
Miał kształt bębna, znajdowała się w nim taśma filmowa, a wprowadzony w ruch dawał złudzenie, że widziane obrazy poruszają się. W 1877 roku wynalazł go Emile Reynauda i uznaje się go za pierwszy przyrząd do pokazów kinematograficznych.
Rok po wynalezieniu praksinoskopu Eadweard Muybridge, francuski fotograf przeprowadzaeksperyment obrazujący fazy ruchu. Zamierzeniem Muybridge’a było nie tylko uchwycenie jednego momentu biegu konia, ale sfotografowanie każdej jego fazy. W tym celu Muybridge wzdłuż toru ustawił aparaty fotograficzne, rejestrujące poszczególne etapy biegu zwierzęcia. W poprzek toru rozciągnięte były nici, które uruchamiały spusty migawki kolejnych aparatów. Muybridge prześcignął dotychczasowe możliwości fotografii: nie tylko uchwycił na zdjęciu szybko poruszające się zwierzę, ale również sfotografował kolejne fazy ruchu. Złożone i puszczane szybko zdjęcia dają iluzję, że oglądamy realny koński bieg.
Kinematograf!
Końcem stulecia, Tomasz Edison, wynalazł urządzenie podobne do późniejszej kamery filmowej, zwane kinetoskopem. Jego działanie polegało na wykonywaniu sekwencji zdjęć w bardzo niewielkich odstępach czasu, które następnie rejestrowano na taśmie filmowej.
Twórcami wynalazków kinematograficznych firmowanych przez Thomasa Alva Edisona byli współpracujący z nim lub pracujący pod jego kierunkiem: szkocki konstruktor William Kennedy Laurie Dickson (1860-1935) i dwóch amerykańskich wynalazców Thomas J. Armat (1866-1948) i Charles Francis Jenkins (1867-1934).
W pracowni Edisona powstał pierwszy system kinematograficzny, składający się z kamery nazwanej Kinetograph i urządzenia do oglądania filmów, nazwanego Kinetoscope.
W 1893 r. Edison zbudował w New Jersey pierwsze na świecie studio – Black Maria – realizujące filmy na potrzeby sieci Kinetoscope. W tamtych czasach nie było jeszcze ani reżyserów, ani aktorów filmowych. Większość filmów obrazowała sceny z życia codziennego.
Bracia Lumiere, czyli historia kina w Europie
W Europie za ojców – jeśli nie filmu, to przynajmniej kina – uważa się francuskich braci Auguste i Louisa Lumiere, którzy w 1895 28 grudnia w Salonie Indyjskim przy bulwarze Kapucynów w Paryżu zorganizowali swoją pierwszą publiczną projekcję filmu (nosił on tytuł Wyjście robotników z fabryki), obejrzało go 35 osób.
źródło: Wikipedia
Byli oni synami fotografa i producenta płyt fotograficznych, których udoskonalaniem zajmował się Louis Lumiere. Trudno ustalić, w jakim stopniu kinematograf był własnym wynalazkiem braci Lumiere.
W 1892 r. francuski wynalazca Léon Guillaume Bouly (1872 – 1932) opatentował urządzenie o tej samej nazwie, będące jednocześnie kamerą i projektorem filmowym. Kiedy w roku 1894 nie miał środków na opłacenie raty patentowej, nazwa została uwolniona i wykupiona przez braci Lumiere.
W stosunku do kamer Edisona i Bouly’ego kinematograf Lumiere’ów stanowił istotne udoskonalenie. Stosowano w nim taśmę z jednostronną perforacją (po raz pierwszy wprowadzoną przez Emille Reynaud), oraz mechanizm zatrzymujący taśmę podczas naświetlania i projekcji poszczególnych klatek filmu. Dzięki temu obraz filmowy był znacznie ostrzejszy. Poza tym kamera Lumiere’ow miała napęd ręczny, co znacznie zmniejszyło wagę urządzenia w porównaniu do kinetoskopu Edisona.
źródło: institut-lumiere.org
Kino na Śląsku
W XIX wieku ruchome obrazy pojawiają się także na Śląsku. W Gliwicach odbywały się pokazy ruchomych obrazów. Do miasta przyjeżdżali magicy i ich niesamowite maszyny. Pokazy sztuczek magicznych były organizowane na rynku lub placach. Wszystko było bez dźwięku i napędzane ruchem ludzkich rąk. Kino dopiero się rodziło.
13 grudnia 1896 w Domu Teatralno- Koncertowym odbyła się projekcja filmu z urządzenia „Ideał Edisona” – vitascope. Przywiózł go M. B. Wilson. Zaprezentowane filmy to: wizyta cara w Paryżu, ruch uliczny w wielkim mieście, sceny z dworca kolejowego w Paryżu i Berlinie, karuzela parowa, dziecięcy plac zabaw.
11 lat później (1907) powstaje pierwsze kino w Gliwicach „Grand-Kinematograph” na ul. Zwycięstwa (Możesz o nim poczytać w zakładce – mapa kin na śląsku )
Pierwsze pokazy filmowe były nieme, ale bardzo szybko zadbano, aby projekcjom towarzyszyła muzyka. Osobą odpowiedzialną za udźwiękowienie był grający na pianinie lub organach teatralnych taper.
W pierwotnym znaczeniu był to pianista grający za zapłatą do tańca. W czasach pojawienia się niemego kina byli wynajmowani również do udźwiękawiania scen na żywo. Z czasem wraz ze znaczeniem słowa zostali włączeni jako stały element niemego kina.
Ten sposób udźwiękawiania filmów popularny był na przełomie XIX i XX w.. W drugiej połowie XX w. coraz częściej udźwiękawiano filmy z pomocą małej orkiestry instrumentalnej, a po popularyzacji gramafonu puszczano muzykę z płyt.
W 1906 w Siemianowicach Śląskich urodził się Maksymilian Jarczyk, który w wieku 14 zaczyna grać do filmów. Staje się sławny na całą Europę, wyjeżdża do Berlina i staje się królem tworzenia motywów muzycznych, które kochają widzowie w kinach i znają je na pamięć.
Gwiazdy kina na Śląsku
Kino nieme to epoka, w której aktorzy i aktorki byli najważniejszymi osobami w filmie. Jedna z największych gwiazd kina – Pola Negri odwiedziła w 1919 roku Sosnowiec, gdzie poznała swojego męża. Poznajcie jej różne aktorskie wcielenia:
panna młoda
tancerka
księżniczka
źródło: Muzeum Kinematografii w Łodzi
A potem już zaczęło się kino z dźwiękiem i zupełnie nowa epoka…